Opera Śląska z Bytomiu ma ustalony od dawna zwyczaj prezentowania kolejnego dziesięciolecia historii nową inscenizacją Halki Stanisława Moniuszki, która tutaj ma wyjątkowo bogate dzieje. Od Halki 14 czerwca 1945 roku wystawionej na scenie Teatru Dramatycznego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach rozpoczęła się historia Opery Śląskiej. Przedstawienie było dziełem: Adama Dobosza – reżyseria, Eustachego Janickiego – opracowanie scenograficzne i Jana Fabiana – choreografia. Premierową obsadę tworzyli: Wiktora Calma – Halka, Lesław Finze – Jontek, Henryk Paciejewski – Stolnik, Olga Szamborska-Szatkowska – Zofia, Adam Kopciuszewski – Janusz, W roli Dziemby, w ramach nagłego zastępstwa, wystąpił legendarny bas Adam Didur, twórca Opery Śląskiej. Był to jego ostatni występ na scenie. Dyrygował Zbigniew Dymek. Ludomir Różycki napisał po tej premierze: – „Pierwsze przedstawienie operowe w wyzwolonej Polsce. (…) Obsada i wykonanie opery było dla nas niespodzianką. Któż mógł przypuszczać, że w tak krótkim czasie, po trzech próbach orkiestrowych, uda się zmontować tak piękne przedstawienie.”
Po premierze wystawiono jeszcze Halkę na katowickiej scenie 10 razy. Tą samą inscenizacją Halki 29 listopada otwierano nowy sezon artystyczny – jeszcze wtedy Opery Katowickiej – ale już na scenie Teatru Miejskiego w Bytomiu, który stanie się niebawem stałą siedzibą Opery Śląskiej. W sumie pierwszą Halkę zaprezentowano 91 razy. Od tamtego czasu tytuł stale utrzymuje się repertuarze bytomskiego teatru, postanowiono, że na każde dziesięciolecie Opery Śląskiej będzie wystawiana nowa realizacja sceniczna Halki. Do tej pory realizowano w sumie osiem inscenizacji – nie tylko jubileuszowych. Przez te wszystkie lata odnotowano ponad 800 przestawień, które obejrzało ponad 600 tysięcy osób.
Druga premiera Halki miała miejsce 18 czerwca 1955 roku. Jej inscenizacja była dziełem Antoniego Majaka – reżyseria, Tadeusza Gryglewskiego – scenografia i Mikołaja Kopińskiego – choreografia. Dyrygował Zygmunt Szczepański. Obsadę tworzyli; Jadwiga Lachetówna – Halka, Bogdan Paprocki – Jontek, Andrzej Hiolski – Janusz, Antoni Majak – Stolnik, Olga Szamborowska-Szatkowska – Zofia. Stefan Dobiasz – Dziemba. Ta inscenizacja miała 165 przedstawień. Panowie Paprocki i Hiolski szybko zyskali opinię idealnych wykonawców swoich partii. Śpiewali je przez całe swoje kariery.
Kolejne dziesięciolecie kończyła Halka, której premiera miała miejsce 16 czerwca 1965 roku. Była dziełem: Sławomira Żerdzickiego – reżyseria, Tadeusza Gryglewskiego – scenografia, Zbigniewa Koryckiego – choreografia. Dyrygował Napoleon Siess. W obsadzie: Stanisława Marciniak – Halka, Zbigniew Platt – Jontek, Helena Łazarska – Zofia, Kazimierz Wolan – Janusz, Jan Łukowski – Stolnik, Stefan Dobiasz – Dziemba. Ta Halka utrzymała się na afiszu 153 razy.
Dziesięć lat minęło i mamy kolejną Halkę – premiera 14 czerwca 1975. Tym razem jej kształt sceniczny był dziełem: Marii Fołtyn – reżyseria, Adama Kiliana – scenografia, Fryderyka Lebika – choreografia. Przy dyrygenckim pulpicie Napoleon Siess. Główne partie kreowali: Ewa Karaśkiewicz – Halka, Bolesław Pawlus – Jontek, Krystyna Neumann – Zofia, Kazimierz Wolan – Janusz, Eugeniusz Kuszyk – Solnik, Sławomir Książek – Dziemba. Oglądano tą Halkę 161 razy.
Na czterdziestolecie Opery Śląskiej kolejną inscenizację zgodnie przygotowali: Maria Fołtyn – reżyseria, Wiesław Lange – scenografia, Henryk Konwiński – choreografia. Napoleon Siess – kierownictwo muzyczne – premiera 14 czerwca 1985. Obsadę tworzyli: Krystyna Kujawińska – Halka, Józef Homik – Jontek, Renata Rentowska – Zofia, Jerzy Mechliński – Janusz, Tadeusz Leśniczak – Stolnik. I ta Halka utrzymała się przez 169 przestawień.
Głównym wydarzeniem pięćdziesięciolecia była premiera kolejnej inscenizacji. Tym razem o jej kształt sceniczny zadbali: Sławomir Żerdzicki – reżyseria, Piotr Żerdzicki – scenografia Janina Niesobska – choreografia. Tadeusz Serafin – kierownictwo muzyczne. Premiera 14 czerwca 1995, pod patronatem Premiera Rzeczypospolitej Polskiej Józefa Oleksego i Kazimierza Dejmka ministra Kultury i Sztuki. Główne partie śpiewali: Barbara Krzekotowska – Halka Janusz Wenz – Jontek, Andrzej Hiolski – Janusz, Barbara Bałda -Zofia, Tadeusz Leśniczak – Dziemba i Bogdan Kurowski – Stolnik. Ta Halka miała tylko 44 przedstawienia.
Kolejne dziesięciolecie – zgodnie z tradycją – uświetniła premiera nowej inscenizacji będąca dziełem Marka Weiss-Grzesińskiego – reżyseria, Borisa Kudlički i Marcelego Sławińskiego – scenografia, Marii Balcerek – kostiumy, Izadora Weiss – choreografia. Tadeusz Serafin – Kierownictwo muzyczne. Premiera 18 czerwca 2005 roku. Beata Fischer napisała w swojej recenzji: – „Rewelacyjnie wypada scena zrękowin Janusza i Zofii, gdzie chór i soliści posadzeni są za ogromnym stołem i wyglądają niczym żywy, ruchomy i śpiewający obraz, jaki mógłby wyjść nawet spod pędzla samego Matejki.”
Siedemdziesiąty sezon zamknęła nie premiera nowej inscenizacji lecz wznowienie 14 czerwca 2015 roku, tej z 2005 roku zrealizowanej przez Marka Weiss-Grzesińskiego.
Opera Śląska w Bytomiu prezentowała swoje inscenizacje Halki w wielu polskich miastach. Dobrą tradycją tego teatru są premiery katowickie w Teatrze im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, gdzie tak naprawdę 14 czerwca 1945 roku. rozpoczęła się historia tej sceny. Równie często prezentowano Halkę na zagranicznych scenach. Pierwszy raz już w czerwcu 1947 roku w Ostrawie, z Wiktorią Calmą w roli Halki. Później podziwiano Halkę na scenach niemieckich, jugosłowiańskich i czechosłowackich. Najgłośniejsze prezentacje tej opery miały miejsce podczas dwukrotnego amerykańskiego tournée w 1986 i 1988 roku. W sumie zagrano 18 spektakli między innymi w Cleveland, Detroid, Pittsburgu, Chicago, Montrealu, Toronto, i Nowym Jorku. W przypadku obu amerykańskich tournée prezentowano inscenizację Marii Fołtyn z 1985 roku. Scenografia była dziełem Józefa Napiórkowskiego. Główne partie śpiewali: Barbara Rusin-Knap, Agata Młynarska, Barbara Zagórzanka, Monika Swarowska-Walawska (Halka), Henryk Kłosiński, Józef Homik, Józef Przestrzelski (Jontek). Spektaklami dyrygowali: Napoleon Siess, Antoni Wicherek i Tadeusz Serafin.
Przed nami końcówka osiemdziesiątego sezonu w Operze Śląskiej w Bytomiu, w związku z czym na 14 czerwca 2025 zapowiedziano premierę kolejnej inscenizacji Halki. Jednak bliżej o wszystkim co będzie jej dotyczyło napiszę bliżej wskazanego terminu – a zapowiada się wyjątkowo interesująco.
Adam Czopek
