W Operze Lubelskiej pełną parą idą przygotowania do zapowiedzianej na 24 i 25 października premiery Halki Stanisława Moniuszki, którą Opera Lubelska rozpoczyna nowy sezon artystyczny w swojej historii. Najnowszą inscenizację tej ukochanej opery Polaków przygotuje zespół pod kierunkiem Jarosława Kiliana – reżyseria. Współpracę z nim podjęli: scenograf Marek Chowaniec i Agata Uchman – projektantka kostiumów oraz Iwona Runowska – autorka choreografii. Pod względem muzycznym premierę przygotuje i poprowadzi Vincent Kozlovsky.
Pierwszy raz polscy miłośnicy opery usłyszeli o Halce w 1848 roku, kiedy miało miejsce jej estradowe wykonanie w Wilnie w salonie Müllerów. Zaprezentowano wówczas dwuaktową wersję. W której Jontek był barytonem. Przez kolejne dziesięć lat starał się Moniuszko bezskutecznie o wystawienie swojej opery w Warszawie. Wreszcie w 1 stycznia 1858 roku miała miejsce entuzjastycznie przyjęta premiera w Teatrze Wielkim w Warszawie. W międzyczasie Halka z pierwotnej dwuaktowej wersji rozrosła się do wersji czteroaktowej, w której Jontek śpiewa tenorem, a w akcji pojawiają się polonez na początku I aktu oraz duet Jontka i Janusza również w tym akcie, który kończy ognisty Mazur. Do czteroaktowej wersji skomponował też Moniuszko między innymi, arię Halki Kiedy rannym słonkiem oraz arię Jontka Szumią jodły, która szybko stała się jednym z najbardziej znanych fragmentów tej opery.
Pierwszymi wykonawcami głównych partii w warszawskiej premierze byli: Paulina Rivoli – Halka i Julian Dobrski – Jontek. To oni otwierają długą listę wykonawców tych partii. Wśród nich złotymi literami zapisały się kreacje: Bronisławy Dowiakowskiej, Janiny Korolewicz-Waydowej, Heleny Zboińskiej-Ruszkowskiej, Franciszki Platówny, Marii Fołtyn, Bożeny Kinasz-Mikołajczak, Hanny Lisowskiej, Barbary Zagórzanki, Barbary Kubiak (Halka) oraz Ignacego Dygasa, Henryka Drzewieckiego, Aleksandra Myszugi. Stanisława Gruszczyńskiego, Henryka Drzewieckiego, Wiesława Ochmana i Bogdana Paprockiego (Jontek). W 1950 roku powstał film Warszawska premiera będący obrazem atmosfery i entuzjazmu jaki towarzyszył premierze w 1858 roku. Główną rolę Halki zagrała Barbara Kostrzewska.
Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że udana premiera w 1858 roku stała się przełomowym momentem w życiu Moniuszki, który kilka miesięcy później otrzymał nominację na dyrektora opery Teatrów Warszawskich. Ta nominacja sprawiła, że kolejne jego dzieła miały na tej scenie swoje prapremiery: Flis (1858), Hrabina (1869), Verbum nobile (1861), Straszny dwór (1865), Paria (1869).
Dzisiaj Halka jest najpopularniejszym polskim dziełem operowym. Jeszcze za życia kompozytora, w październiku 1864 roku odbyło się jej 150 przedstawienie. Pięćsetne przedstawienie miało miejsce w 1900 roku, jubileusz tysięcznego przedstawienia obchodzono w 1935 roku. w latach 1858 – 1975 Teatr Wielki w Warszawie dał 1655 przedstawień tego dzieła. Jest też Halka jedyną polską operą wystawianą na wielu, zagranicznych scenach – pierwszą była Praga (1868), później między innymi: Wiedeń (1892), Mediolan (1905), Hamburg (1935), Tuluza (1957), Hawana (1971), Meksyk (1974), Tokio (1975), Kurytyba (1990), Osaka (1995). Pięć ostatnich miejsc zawdzięcza premiery Halki Marii Fołtyn, która sprawę popularyzacji twórczości Moniuszki uczyniła swoim życiowym celem.
Adam Czopek
