Przyznaję ten dyrygent od lat jest moim idolem jeżeli chodzi o nagrania, szczególnie oper i dramatów Ryszarda Wagnera. Dokonał ich wielu, często są to nagrania live, niektóre tytuły nagrywał po kilka razy. Większość z nich ceniłem za wspaniale rozplanowaną dynamikę, elegancję i przejrzystość brzmienia oraz dobór solistów, którzy pod jego batutą rozkwitali pełnią swych wokalnych możliwości. Wszystkie dokonane przez Knappertsbuscha wydano na płytach winylowych, na szczęście na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych większość przegrano, po cyfrowej obróbce, na płyty CD. Dokonane przez niego nagrania dzieł Wagnera często stanowią klasę samą dla siebie i wytrzymują porównania z nagraniami innych kapelmistrzów jego czasów; z Herbertem von Karajanem, Karlem Böhmem i Wilhelmem Furtwänglerem na czele. Przykładem tego jest nagranie live Parsifala z 1962 roku, które ma niepowtarzalną atmosferę wielkiego misterium. Można je porównać jedynie z wcześniejszym nagraniem, też … Knappertsbusha z 1951 roku.  Dyrygent okazuje się mistrzem w prowadzeniu i eksponowaniu „unendliche Melodie” (niekończąca melodia), urzekając przy tym precyzją, w dobrze wyważonych tempach. Jak żaden inny dyrygent potrafił przekazać ogrom ekspresji i mistycznej aury zawartej w partyturze dzieła.

Można spokojnie stwierdzić, że międzynarodowa kariera tego dyrygenta, tak na dobre, rozpoczęła się dopiero w 1951 roku, kiedy bracia Wieland i Wolfgang Wagnerowe zaprosili Hansa Knappertsbuscha do Bayreuth i powierzyli mu dyrygowanie pierwszymi przedstawieniami reaktywowanego właśnie po II wojnie światowej Festiwalu Wagnerowskiego. Rozpoczął 30 lipca 1951 roku, od prowadzenia Parsifala, podczas inauguracji festiwalu, poprowadził wówczas wszystkie sześć zaplanowanych przedstawień, zyskując opinię „wzorcowego” dyrygenta. Potwierdził swoją klasę równie wzorcowym prowadzeniem pełnego cyklu Pierścienia Nibelunga, rywalizując z Herbertem von Karajanem. Wyszedł z tej rywalizacji zwycięsko, i przez kolejnych trzynaście edycji był stałym, niezwykle wysoko cenionym dyrygentem. Natomiast von Karajan pojawił się w Bayreuth tylko jeszcze raz prowadząc w 1952 roku Tristana i Izoldę. Od Parsifala do Parsifala tak należałoby określić ten etap kariery Knappertsbuscha, rozpoczęło się – jak wspomniałem – Parsifalem, to wielkie misterium okazało się też ostatnim jakim tutaj dyrygował w 1964 roku. Między te dwie daty należy wpisać cztery pełne cykle wykonania Ringu oraz Holendra tułacza i Śpiewaków norymberskich. W sumie poprowadził w Bayreuth ponad sto przedstawień. 

Hans Knappertsbusch urodził się 12 marca 1888 roku w Elberfeld. Najpierw studiował w Bonn filozofię i historię muzyki, równolegle od 1908 roku, dyrygenturę w Konserwatorium w Kolonii u Fritza Steinbacha i Ottona Lohsego.  Studia dyrygenckie mógł podjąć dopiero po śmierci ojca, który był im przeciwny. Karierę kapelmistrza rozpoczął w 1910 roku w teatrze w Mulheim, jednocześnie podczas dwóch festiwali był asystentem Siegrieda Wagnera i Hansa Richtera na Festiwalu Wagnerowskim w Bayreuth. W latach 1913 – 1918 był dyrektorem teatru w mieście, gdzie się urodził, następnie pierwszym dyrygentem opery w Lipsku i Dessau. Kolejnym etapem jego kariery było Monachium, gdzie do 1936 roku, został generalnym dyrektorem muzycznym Bayerische Staatsoper w Monachium. Prowadził w tym teatrze między innymi prapremierę opery Serce Hansa Pfitznera – 12 listopada 1931. 9 stycznia 1936 roku zwolniony z tego stanowiska przez nazistów, z zakazem pracy w Niemczech,  wyjechał do Wiednia, gdzie między innymi dyrygował Filharmonikami Wiedeńskim. Jego następcą w Bayerische Staatsoper został Clemens Krauss. Zakaz pracy w Niemczech, po aneksji Austrii, został mu cofnięty.

Jak widać z przedstawionych dat i faktów, jakoś nigdzie nie mógł zadomowić się na dłużej. niespokojny duch pchał go co rusz w inne miejsca. Jedno w tym wszystkim jest pewne Wagner i Bayreuth przewijały się w jego życiorysie od samego początku.  29 lipca 1938 roku wraca na Festiwal w Salzburgu, gdzie debiutował koncertem już w 1929 toku.  Pierwszą operą jaką tutaj dyrygował był Kawaler z różą Ryszarda Straussa, z Lotte Lehmann w roli Marszałkowej – 27 lipiec 1937. Jeszcze w tym samym roku dyrygował też dwoma spektaklami Elektry tego samego kompozytora. W 1939 roku w Operze Wiedeńskiej, z którą współpracował przez dziesięć lat, dyrygował Salome Ryszarda Straussa z udziałem debiutującego tym teatrze Hansa Hottera. Towarzyszy temu ciekawa anegdota; Knappertbusch wszedł do garderoby Hottera przywitał się pytając – zna pan ten utwór?, po twierdzącej odpowiedzi zdumiony Hotter usłyszał – ja też. Po czym dyrygent pożegnał się ze zdumionym solistą i wyszedł. Przedstawienie odbyło się bez jednej próby, a świadkowie tego wydarzenia zgodnie twierdzili, że panowie znakomicie ze sobą współpracowali. Oczywiście Wagner nie był jedynym kompozytorem w kręgu jego muzycznych zainteresowań, cenił i chętnie wykonywał muzykę i dzieła Richarda Straussa, Antona Brucknera, Johannesa Brahmsa, czasami  sięgał po dzieła Wolfganga Amadeusza Mozarta i Beethovena.

Knappertsbusch uchodził za kapelmistrza preferującego wolne tempa, co pozwalało mu na osiąganie wyjątkowej przejrzystości brzmienia oraz dyrygenta wymagającego od muzyków absolutnego skupienia i podporządkowania swojej wizji granego dzieła. Jeżeli już dopuszczał do jakiejś formy dyskusji, to tylko krótkiej i po próbie. Jego interpretacje miały w sobie wizjonerstwo, blask i szlachetność, no i oczywiście tą wyjątkową niepowtarzalną muzyczną atmosferę, co dzisiaj możemy poznać jedynie z wielu nagrań jakich dokonał.   

Po II wojnie światowej wrócił do Monachium, obliczono, że w Bayerische Staatsoper, w ciągu całej swojej kariery, dyrygował około 1500 razy prezentując około 55 dzieł (opery i symfonie). Jednak w latach 1947 – 1950 często wracał do Opery Wiedeńskiej, gdzie cieszył się wyjątkowym autorytetem, i gdzie w tym czasie dyryguje ponad 70 spektaklami, w tym: wagnerowskimi: Holendrem, Tannhäuserem, Lohengrinem, Tristanem, Walkirią i Śpiewakami. Właśnie głośnie sukcesy tych dzieł pod batutą Knappertsbuscha stały za zaproszeniem go do Baureyth. Tak jak sukcesy na festiwalu wagnerowskim przekładały się na kolejne zaproszenia innych prestiżowych teatrów. W latach 1957 i 1958 zaproszono go, jako uznanego specjalistę od dzieł Wagnera, do mediolańskiej La Scali, gdzie dyrygował Tristanem i Izoldą z Astrid Varnay w partii Izoldy i Holendrem tułaczem z Birgit Nilsson w roli Senty. Lata współpracy z Bayreuth to zarazem lata bliskiej współpracy z Festiwalem w Salzburgu oraz Filharmonikami Wiedeńskimi.

Zmarł 25 października 1965 roku, wskutek zaawansowanej choroby wieńcowej, pochowany został  na Cmentarzu Bogenhausen w Monachium .

Adam Czopek