Opera Śląska w Bytomiu zgodnie z niepisaną tradycją zamyka kolejne dziesięciolecie – już 80-te, premierą nowej inscenizacji Halki Stanisława Moniuszki, zapowiedziano ją na sobotę 14 czerwca. Ten dzień jest szczególnym w historii tego teatru – 14 czerwca 1945 roku miała miejsce premiera Halki w Katowicach, co okazało się początkiem bogatej historii Opery Śląskiej w Bytomiu. Pierwszą odtwórczynią partii Halki była Wiktoria Calma. Inscenizacja jubileuszowej Halki będzie wspólnym dziełem Emila Wesołowskiego – reżyseria i choreografia , Maciaja Preyera – scenografia, Doroty Roqueplo – kostiumy oraz Katarzyny Łuszczyk – reżyseria świateł. Pod względem muzycznym premierę przygotuje i poprowadzi Piotr Mazurek.
Pierwszy raz polscy miłośnicy opery usłyszeli o Halce w 1848 roku, kiedy miało miejsce jej estradowe wykonanie w Wilnie w salonie Müllerów. Zaprezentowano wówczas dwuaktową wersję. W której Jontek był barytonem. Przez kolejne dziesięć lat starał się Moniuszko bezskutecznie o wystawienie swojej opery w Warszawie. Wreszcie w 1 stycznia 1858 roku miała miejsce entuzjastycznie przyjęta premiera w Teatrze Wielkim w Warszawie. W międzyczasie Halka z pierwotnej dwuaktowej wersji rozrosła się do wersji czteroaktowej. Pierwszymi wykonawcami głównych partii byli Paulina Rivoli – Halka i Julian Dobrski – Jontek. To oni otwierają długą listę wykonawców tych partii. Wśród nich złotymi literami zapisały się kreacje: Bronisławy Dowiakowskiej, Janiny Korolewicz-Waydowej, Heleny Zboińskiej-Ruszkowskiej, Franciszki Platówny, Marii Fołtyn, Bożeny Kinasz-Mikołajczak, Hanny Lisowskiej, Barbary Zagórzanki, Barbary Kubiak (Halka) oraz Ignacego Dygasa, Henryka Drzewieckiego, Aleksandra Myszugi. Stanisława Gruszczyńskiego, Henryka Drzewieckiego, Wiesława Ochmana i Bogdana Paprockiego (Jontek). W 1950 roku powstał film Warszawska premiera będący obrazem atmosfery i entuzjazmu jaki towarzyszył premierze w 1858 roku. Główną rolę Halki zagrała Barbara Kostrzewska.
Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że udana premiera w 1858 roku stała się przełomowym momentem w życiu Moniuszki, który kilka miesięcy później otrzymał nominację na dyrektora opery Teatrów Warszawskich. Ta nominacja sprawiła, że kolejne jego dzieła miały na tej scenie swoje prapremiery. Dzisiaj Halka jest najpopularniejszym polskim dzieł operowym. Jeszcze za życia kompozytora, w październiku 1864 roku odbyło się jej setne przedstawienie. Pięćsetne przedstawienie miało miejsce w 1900 roku, jubileusz tysięcznego przedstawienia obchodzono w 1935 roku. w latach 1858 – 1975 Teatr Wielki w Warszawie dał 1655 przedstawień tego dzieła. Jest też Halka jedyną polską operą wystawianą na wielu, zagranicznych scenach – pierwszą była Praga (1868), później między innymi: Wiedeń (1892), Mediolan (1905), Hamburg (1935), Tuluza (1957), Hawana (1971), Meksyk (1974), Tokio (1975),Osaka (1995).
14 czerwca 2025 premiera najnowszej polskiej inscenizacji tego wspaniałego dzieła na scenie Opery Śląskiej w Bytomiu.
Adam Czopek
