Krzysztof Penderecki należy do grona najwybitniejszych na świecie kompozytorów XX wieku. Jego dzieła były – i są – prezentowane w najbardziej prestiżowych salach koncertowych i teatrach operowych na całym świecie. Wśród wielu gatunków muzyki jaką tworzył: symfonie, muzyka kameralna, koncerty instrumentalne, szczególne miejsce zajmują monumentalne dzieła wokalno-instrumentalne i opery.

Każdy muzyk artysta poczytywał sobie za zaszczyt zaproszenie do prawykonania utworu Krzysztofa Pendereckiego, który po raz pierwszy pojawił się na arenie międzynarodowej w 1959 roku podczas „Warszawskiej Jesieni”, gdzie zaprezentował Strofy nagrodzone pierwszą nagrodą Ogólnopolskiego Konkursu Młodych Kompozytorów. Bogata i różnorodna twórczość Krzysztofa Pendereckiego obejmuje wiele muzycznych form i gatunków. Jego muzyka otworzyła wielu polskim artystom prestiżowe sale i estrady największych miast całego świata. Nie bez racji określa się Pendereckiego mianem kompozytora idącego zawsze własną drogą, nieulegającego żadnym modom.

W swoim bogatym życiorysie artystycznym zajmował się nie tylko komponowaniem, choć to przyniosło mu największą sławą i popularność. Z równym powodzeniem od 1972 roku występował jak dyrygent, i to nie tylko własnych utworów. Był też nauczycielem akademickim w Yale Univerdity w Nev Haven oraz Hochschule für Musik w Essen. Od 1958 roku profesorem, a od 1972 roku rektorem Akademii Muzvcznej w Krakowie. Miał też kilka doktoratów honoris causa uniwersytetów, miedzy innymi w: Madrycie, Buesnos Aires, Poznaniu, Krakowie, Seulu, Waszyngtonie, Lucernie, Ohio, Yale.

Wiele dzieł skomponował Penderecki na specjalne zamówienia i okazje. I tak Pasja św. Łukasza powstaje na zamówienie Westdeutscher Rundfunk w Kolonii, dla uczczenia 700-lecia Katedry w Münster, w której miała swoje prawykonanie w 1965 roku. II Symfonia Wigilijna została napisana na przełomie 1979 i 1980 roku na zamówienie Zubina Mehty i prowadzonej przez niego Orkiestry Filharmoników Nowojorskich. Kantata Kosmogonia powstała w 1970 roku na zamówienie ONZ, Requiem Polskie zostało skomponowane na zmówienie Radia i Teatru Wirtembergii  w 1984 roku, dla uczczenia 40 rocznicy zakończenia II winy światowej. VII Symfonia Siedem Bram Jerozolimy została napisana w 1996 roku na jubileusz trzech tysięcy lat Jerozolimy, której władze to dzieło zamówiły, i gdzie 9 stycznia 1997 roku odbyło się jego prawykonanie. Kompozytor oparł ją na fragmentach tekstów „Księgi Psalmów” i „Ksiąg Prorockich”. Ukończona w 2012 roku Missa Brevis powstała na zamówienie Archiwum Bacha w Lipsku, z okazji jubileuszu 800-lecia kościoła św, Tomasza w Lipsku. To tylko niewielka część tego typu dzieł.

Podobnie jest w przypadku koncertów instrumentalnych, pisanych z myślą o konkretnym wykonawcy. Koncert fletowy powstał dla Jean-Pierre Rampala, I Koncert skrzypcowy powstał w 1977 roku, z myślą o kunszcie Isaaka Sterna, II Metamofrozy w 1995 dla Anne Sophie Mutter. II Koncert wiolonczelowy powstał dla Mścisława Roztropowicza, który był jego pierwszym wykonawcą w 1972 roku, w 1986 roku dedykował Roztropowiczowi utwór Per Slava na wiolonczelę solo.  9 maja 2002 roku w Carnegie Hall w Nowym Jorku miało miejsce prawykonanie Koncertu fortepianowego Zmartwychwstanie.

Nie inaczej ma się sprawa w przypadku twórczości operowej Krzysztofa Pendereckiego, każda z jego czterech oper powstała na zamówienie konkretnego teatru, w którym zresztą odbyła się jej prapremiera. Opery Krzysztofa Pendereckiego, których libretto w każdym przypadku wywiedziono z innego dzieła literackiego, trafiały na sceny najbardziej prestiżowych teatrów i festiwali operowych na świecie, z mediolańską La Scalą, Salzburger Festspiele i Operą Wiedeńską na czele. „Teatr muzyczny Pendereckiego jest szczególnym artystycznym świadectwem niepokojów naszej epoki i zmusza do refleksji.” –  napisała Regina Chłopicka

Pochód Krzysztofa Pendereckiego przez światowe sceny rozpoczął się w Operze w Hamburgu 20 czerwca 1969 roku, gdzie obyła się prapremiera Diabłów z Luodun. Dyrygował Henryk Czyż, reżyserował Konrad Swinarski, który skłonił kompozytora do zainteresowania tym tematem. W obsadzie pojawili się między innymi: Tatiana Troyanos (Joanna), Andrzej Hiolski (Grandier), Bernard Ładysz (Barré). Twórcą libretta był Krzysztof Penderecki, który wysnuł je z powieści Aldousa Huxleya „The Devils of Loudun” i dramatu Johna Whitinga „The Devils”.

Opera powstała na zamówienie Rolfa Liebermanna, ówczesnego dyrektora Opery Hamburskiej. Dwa dni po premierze w Hamburgu dyrygowanej rzez Henryka Czyża, Diabły z Loudun pojawiły się w Operze w Stuttgarcie, gdzie reżyserował Günter Rennert, dyrygował Janos Kulka. Po Hamburgu i Stuttgarcie operę wystawiono w Berlinie, Monachium, Düsseldorfie, Marsylii, Londynie, Santa Fe, Rzymie i Grazu. W sumie Diabły doczekały się ponad trzydziestu inscenizacji, nie tylko w Europie.

Na polską premierę musiał kompozytor czekać do 8 czerwca 1974 roku. Kazimierz Dejmek, który ją reżyserował stworzył inscenizację, o której długo się mówiło w operowym świecie. Dyrygował Mieczysław Nowakowski. Kompozytor przy tej okazji uzupełnił partyturę o dwie ważne sceny, jedną usunął, kilka połączył w większe całości, wyretuszował instrumentację. Pamiętne kreacje stworzyli w tym przedstawieniu: Krystyna Jamroz (Joanna), Andrzej Hiolski (Grandier) i Bernard Ładysz (Ojciec Barre). „Znakomita w bardzo trudnej wo­kalnie i aktorsko roli Joanny była Krystyna Jamroz. Świetnie śpiewa­ła, jako jedyna z zespołu wokalistów podawała bez zarzutu tekst mówio­ny. Stworzyła postać przejmująco prawdziwą. Doskonale wypadł w roli księdza Grandiera Andrzej Hiolski – był prosty i szczery. Wspaniale śpiewał. Umiejętnościami wokalnymi zaimponowała Urszula Trawińska-Moroz w roli Philippe. Kogóż jeszcze wyróżnić – Bernarda Ładysza w roli ojca Barre, Bogdana Paproc­kiego, Kazimierza Pustelaka, Feliksa Gałeckiego. Wszyscy soliści wypadli bez zarzutu. Warto było sześć lat czekać na taką premierę.” – napisał w swojej recenzji  Kazimierz Lisiewicz. W 2013 i 2106 roku prezentowano na scenie Teatru Wielkiego-Opery Narodowej nowe inscenizacje. 24.05.1998. Diabły z Loudun wystawiono w Teatrze Wielkim w Poznaniu, w reżyserii Marka Weiss-Grzesińskiego, w polskiej wersji językowej, przekład Ludwika Erhardta. Marek Weiss-Grzesiński był też reżyserem przedstawienia Diabłów w Teatrze Wielkim w Łodzi w 1990 roku. W Krakowie 13 grudnia 2008 roku premierą Diabłów otwierano nowy gmach Opery w Krakowie, reżyseria Laco Adamik, dyrygował Andrzej Straszyński. W październiku 2024 roku Diabły z Loudun pojawiły się w ponownie Stuttgarcie. Diabły z Loudun są bez wątpienia najpopularniejszą i najdłużej utrzymującą się na afiszu operą Krzysztofa Pendereckiego.

Adam Czopek