Magazyn Operowy Adama Czopka

Opera, operetka, musical, balet

Legendy Polskiej Wokalistyki

Messal Lucyna, wielka diva warszawskiej operetki

Należała do wąskiego grona podziwianych gwiazd polskiej operetki w okresie największego jej rozkwitu. Kochana i rozpieszczana przez publiczność, dyrektorów warszawskich teatrów operetkowych przyprawiała o siwe włosy swoimi kaprysami. Mówiono i pisano o niej, ze jest prawdziwym olśnieniem. Była o jedenaście lat młodsza od Kaweckiej, której z czasem miała przysporzyć niemałych zgryzot zazdrości o pozycję pierwszej gwiazdy warszawskiej operetki.

Lucyna Messal

Urodziła się 16 października 1886 roku w Warszawie. Naprawdę nazywała się Lucyna Mischal-Sztukowska, była córką warszawskiego stolarza i zadebiutowała na scenie warszawskiej operetki w wieku 8 lat, w nieistniejącym teatrze Nowości przy ulicy Hipotecznej. Najpierw wiązała swoje życie z tańcem, była jedną z pierwszych tancerek promujących w Polsce tango. Jako śpiewaczka była uczennicą Stefana Boguckiego i Honoraty Leszczyńskiej (lekcje prywatne). Pierwszy raz debiutowała 14 stycznia 1914 roku w roli Emilii w operetce Ah, ta wiosna  Johanna Straussa, co okazało się kompletną klapą. Ambitna Messalówna porzuca stolicę i jedzie na prowincję. Bierze tam prywatne lekcje śpiewu, nabiera scenicznej swobody i opracowuje niemal cały klasyczny repertuar operetkowy. „Uczyłam się niemal całego klasycznego repertuaru. Piękna Helena, Baron cygański, Cnotliwa Zuzanna – umiałam to wszystko, zanim jeszcze dopuszczono mnie do głównych ról.” – wspominała po latach. Jednak zanim pojawi się ponownie w stolicy próbuje swoich sił w Charkowie i Humaniu.

Józef Redo i Lucyna Messal w operetce Hrabia Luxemburg

Wreszcie w marcu 1909 roku pojawia się w Warszawie, gdzie w Nowościach debiutuje drugi raz. Śpiewa rolę Saffi w Baronie cygańskim, co okazuje się jej dużym sukcesem. Potwierdza swoją klasę jako Violetta  w Piękności z Nowego Jorku, Księżniczka w Czarze walca oraz Eurydyka w Orfeuszu w piekle. Staje się tak zwaną kasową gwiazdą, publiczność wali na jej przedstawienia drzwiami i oknami, a krytycy zaczynają podziwiać jej głos. „.. efekty głosowe pokonane z łatwością, nawet w bardzo wysokiej skali sopranowej.” – mogła przeczytać po premierze Orfeusza. Choć nie brakowało też opinii negatywnych – „W Orfeuszu wzięła dwa razy górne E, niechże więc śpiewa Wagnera lub Thais Messeneta. Do operetki brak jej zacięcia figlarnego i bezczelnej kokieterii.” – napisano w „Kurierze Warszawskim” (nr 121 z 1909r.). Warszawa z zapartym tchem obserwuje współzawodnictwo doświadczenia z młodością. W grudniu dochodzi do spotkania na scenie z królującą na scenie warszawskich Nowości Wiktorią Kawecką. Panie spotykają się w Rozwódce, w którejKawecka grała Janę, Messal, Gondę. To po tym spotkaniu, Kawecka opuszcza w popłochu stolicę na dziewięć lat. Messal może odetchnąć pełną piersią, staje się bezkonkurencyjną królową warszawskiej operetki. „Jak na niebie świecą i na firmamencie operetkowym gwiazdy przeróżnych wielkości. A wśród największych jako największa świeci dziś w Polsce p. Lucyna Messal”. Tak Rzeczpospolita z 21 stycznia 1920 rozpisywała się o śpiewaczce, aktorce i ulubienicy warszawiaków pierwszej połowy XX wieku.

Ucieczka Kaweckiej otwiera jej szeroko drzwi do sukcesów. Wykorzystuje to z całą świadomością. Uznanie przynosi jej nie tylko piękny głos, ale również staranne opracowanie każdej roli od strony aktorskiej. Zyskuje opinię, że wkłada w rolę serce, talent i dowcip. Powoli zaczyna zdobywać pozycję Kaweckiej, której przecież nie ma w Warszawie. Staje się autentyczną primadonną z całym bagażem jej zachowań. Zaczyna dyktować co ma być wystawiane, ma kaprysy gwiazdy i wymusza wielkie honoraria. Kategorycznie odmawia wszelkim operowym propozycjom jakie jej składano. Ma świadomość, że to dla niej publiczność szczelnie wypełnia każdego wieczoru widownię, a operetka jest jej królestwem. Z myślą o niej wystawiono operetki Bohaterowie (1909), Ostatni walc kwiecień 1921), Napoleona i Teresinę Oscara Straussa (kwiecień 1926). Gorąco oklaskują jej Piękną Helenę Offenbacha, Frasquitę, Cygańską miłość oraz Hrabiego Luksemburg Lehara, Różę Stambułu Leo Falli, Cnotliwą Zuzannę Gilberta oraz Jej wysokość tancerkę Waltera Goetze. Szalała na scenie z Józefem Redo, Ludwikiem Sempolińskim, Władysławem Szczawińskim, Rufinem Morozowiczem i Bolesławem Mierzejewskim. Gościnnie pojawiała się w Poznaniu, Lublinie, Lwowie, Bydgoszczy, Wilnie. Oczywiście miała też na swoim artystycznym koncie częste podróże zagraniczne, występowała na scenach Moskwy, Petersburga, Odessy, Kijowa i Budapesztu. W 1927 roku podziwiano ją w Pradze.

Lucyna Messal w domowym zaciszu

Początek lat trzydziestych przyniósł kryzys gospodarczy, który zmusił operetkowe divy do innego spojrzenia na świat, który je otaczał. Operetka musiała się zmienić! Zmianą okazały się teatrzyki zakładane przez znane i lubiane gwiazdy operetki, które wymyśliły formułę operetki – rewii. Messalka była jedną z pierwszych, która ten nowy gatunek zaczęła lansować. Pierwszą rewią w jakiej ją oglądano nosiła tytuł Tego jeszcze nie było. W czerwcu 1929 roku Messal otwiera własny teatr operetkowo – rewiowy Pod Messalką. Niestety, splajtował po zaledwie siedmiu miesiącach działalności, a nasza gwiazda angażuje się do teatrzyku Wesoły wieczór. W sezonie 1938/39 odnajdujemy nazwisko Lucyny Messal na afiszu stołecznego Teatru Wielkiego, gdzie gra w Cygańskiej miłości. W maju 1939 roku obchodziła w Filharmonii Warszawskiej, jubileusz 30-lecia pracy artystycznej.

Po II wojnie światowej Messal wraca do Warszawy i w 1949 roku można ją było oglądać w wystawionej w Teatrze Nowym Zemście nietoperza, gdzie w scenie balu u księcia Orłowskiego w II akcie grała uroczo …Lucynę Messal. „…jak zawsze zrobiła swym wejściem na scenę, śpiewem i walcem sensacyjne wrażenie.” – napisano po tej premierze.

Z Messalką na stałe jest związany adres Krakowskie Przedmieście 16/18 gdzie mieszkała i w czasie II wojny światowej prowadziła restaurację. Kamienica ta do dziś nazywana jest „Domem Pod Messalką”.

Zmarła nagle we śnie 10 grudnia 1953 roku. Miała 67 lat i do ostatniego dnia była czynna zawodowo.

Adam Czopek