Teatr Wielki w Łodzi przygotowuje się do zapowiedzianej na 24 listopada 2023 premiery Raju utraconego Krzysztofa Pendereckiego, określanego przez swojego twórcę mianem sacra rappresentazione. Dzieło, do którego libretto napisał Christopher Fry w oparciu o poemat Raj utracony Johna Miltona, powstało na zamówienie Lyiyc Opera w Chicago. Prapremiera nowego dzieła miała się odbyć w ramach obchodów 200-lecia Stanów Zjednoczonych. Jednak praca nad operą przedłużała się i ostatecznie prapremiera miała miejsce 29 listopada 1978 roku, zamiast planowanego pierwotnie 1976 roku. Spodziewanego wielkiego sukcesu nie było.
Premiera europejska dwuaktowego Raju utraconego odbyła się kilka tygodni później – 21 stycznia 1979 w Teatro alla Scala w Mediolanie, dyrygował Krzysztof Penderecki. Tym razem był sukces, a osiem planowanych przedstawień odbyło się przy wypełnionej do ostatniego miejsca widowni. Jeden z wybitnych włoskich krytyków określił utwór mianem – „dzieła najwyższych ambicji”. W tym samym roku premierę Raju przygotowała Opera w Stuttgarcie, w reżyserii Augusta Everdinga. Tą inscenizację mieli okazję poznać również polscy melomani podczas gościnnych występów tego teatru w ramach Festiwalu Warszawska Jesień. Zanim doszło do polskiej premiery w wersji scenicznej prezentowano obszerne fragmenty Raju utraconego w wersji koncertowej podczas Dni Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie. Polska premiera w wersji scenicznej została zrealizowana dopiero 21 listopada 1993 roku w Teatrze Wielkim w Warszawie, przez zespół: Marek Weiss-Grzesiński – reżyseria, Andrzej Majewski – scenografia, Emil Wesołowski – choreografia i Bogdan Gola – przygotowanie chóru. Dyrygował Andrzej Straszyński. Kolejną premierę przygotowała Opera Wrocławska w maju 2008 roku, utwór prezentowano również w ramach Festiwalu Oper Współczesnych. Reżyseria i dekoracje Waldemar Zawodziński, kostiumy Małgorzata Słoniowska, dyrygował Andrzej Straszyński. Zdaniem obecnego na premierze kompozytora, była to najbardziej udana z dotychczasowych premier Raju utraconego.
Łódzka premiera jest hołdem dla Maestro Pendereckiego w 90.rocznicę Jego urodzin. Zrealizują ją: Michał Znaniecki – reżyseria, Luigi Scoglio – scenografia oraz Rafał Janik – kierownictwo muzyczne.
Warto sobie zarezerwować wieczór 24 listopada.
Adam Czopek
