Był jednym z niewielu polskich dyrygentów, którzy niemal cały swój talent, czas i pasję poświęcili niemal wszystkim gatunkom teatru muzycznego. Z jednakowym powodzeniem prowadził przedstawienia operowe, baletowe i operetkowe, nieobce mu też były teatrzyki kabaretowe i rewiowe, szczególnie w początkowych latach kapelmistrzowskiej kariery. W tej sytuacji niewiele czasu pozostawało mu na prowadzenie koncertów symfonicznych, ale i tak czasami dawał się na nie namówić, był dyrygentem filharmonii w Krakowie i Łodzi. Lata jego największej aktywności zawodowej jako dyrygenta trwały od 1920 do 1970 roku. 11 września 1975 roku, prowadząc w Teatrze Wielkim w Warszawie Carmen Bizeta obchodził jubileusz 60-lecia swojej działalności artystycznej. Był dyrygentem znanym i cenionym w wielu krajach Europy. W 1926 roku prowadził premierę pierwszego niemieckojęzycznego wykonania Halki Moniuszki w Volksoper w Wiedniu, wyreżyserowanej przez Henryka Kowalskiego. Później również w niemieckiej wersji językowej prezentował Halkę w Görlitz (1950) oraz w Lipsku (1951). Semperoper w Dreźnie była miejscem, gdzie przygotował niemiecką premierę opery Bunt żaków Szeligowskiego (1952). Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych współpracował z Staatsoper w Berlinie. Pisano o nim że: prowadził przedstawienia w zdecydowany, pełen temperamentu, sposób, zwracając baczną uwagę na dynamikę i rytmikę prezentowanego dzieła. Cieszył się w środowisku ogromnym autorytetem.
Zdzisław Górzyński urodził się 25 września 1895 roku, w rodzinie krakowskich muzyków. Ojciec, Józef Grünberg, był skrzypkiem w orkiestrze Jana Straussa w Wiedniu, bracia Władysław oraz Tadeusz byli skrzypkami i dyrygentami. Za jego wszechstronną muzyczną edukacją stali znani i cenieni muzycy: Flora Grzywińska i Wiktor Barabasz (fortepian). Władysław Żeleński (teoria muzyki i kompozycja), Feliks Nowowiejski (instrumentacja). Dyrygenturę studiował w Wiedniu u Feliksa Schalka. Karierę dyrygencką rozpoczął w Krakowie w 1916 roku, od prowadzenia przedstawień Krakowskiego Towarzystwa Operowego, w Teatrze im. Słowackiego. W latach 1917–1921 współpracował z Teatrem Miejskim we Lwowie. W 1920 debiutował jako dyrygent orkiestry symfonicznej w Krakowie. Kolejnym przystankiem jego dyrygenckiej kariery była Warszawa, gdzie w latach 1921-24 był najpierw kierownikiem muzycznym, później równocześnie dyrektorem Teatru „Nowości”, współpracował również z teatrem satyryczno-literackim „Stańczyk”. Kolejny etap to Katowice, gdzie w latach 1924 – 26 był kierownikiem i dyrygentem sceny operowej operetkowej. Po Katowicach, na krótko wraca do Krakowa, skąd przenosi się ponownie do Warszawy, gdzie prowadzi koncerty w Dolinie Szwajcarskiej i Filharmonii. Współpracuje też z modnymi w tym czasie teatrzykami: „Nowości”, ”Stara Banda”, „Nowe Perskie Oko”, „Morskie Oko” i „Karuzela” oraz Teatrem Kazimiery Niewiarowskiej. W 1929 wraca do Lwowa, gdzie nawiązuje współpracę z Leonem Schillerem w Teatrze Dramatycznym. Jednak nie zagrzał długo miejsca we Lwowie, w 1931 roku wraca do Warszawy, gdzie osiada wreszcie na stałe.
Ponownie rozpoczyna współpracę z lekką muzą (Teatry: „Momus”, „Cyganeria”, „Letni”). W końcu doczekał się propozycji od Emila Młynarskiego dyrektora Opery Warszawskiej, który zaproponował mu współpracę od poprowadzenia przedstawienia Opowieści Hoffmanna Offenbacha. Sezon 1928/29 rozpoczął Górzyński już jako etatowy dyrygent, będzie nim do wybuchu II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej ukrywa się pod nazwiskiem Jan Zbigniew Michalczyk, bywał w tym czasie akompaniatorem konspiracyjnych koncertów, czasami udzielał lekcji muzyki, co stanowiło podstawę jego egzystencji.
Po wyzwoleniu, już w 1945 roku zorganizował i objął kierownictwo Filharmonii Łódzkiej, jednocześnie podjął pracę pedagogiczną w PWSM w Łodzi, gdzie w latach 1945 – 48 prowadził klasę dyrygentury. Wykładał też na kursie operowym PWSM w Warszawie, która przez pierwsze powojenne lata miała swoją siedzibę w Łodzi. W 1948 roku został dyrektorem Opery Poznańskiej, którą po roku zamienił na dyrekcję Opery Warszawskiej, jednocześnie był dyrygentem Filharmonii Warszawskiej. Pierwszą powojenną premierą Zdzisława Górzyńskiego była Goplana Żeleńskiego wystawiona 13 listopada 1948 roku na poznańskiej scenie operowej. Niemal równio rok później 30 grudnia 1949, wystawił Goplanę w Operze Warszawskiej. Do Opery Poznańskiej wrócił na dłużej w 1953 roku, będzie jej dyrektorem do 1963 roku. Dziesięć poznańskich sezonów to przede wszystkim polskie premiery oper: Krutniawa Suchonia, Konsul Menottiego oraz baletów, Nowa Odysa Burnsa, Bursztynowa panna Świerzyńskiego i Śpiąca królewna Czajkowskiego. Górzyński prowadził też pierwszą powojenną premierę opery Wagnera – Holender tułacz – 14 październik 1956. Na scenie Opery Poznańskiej 22 stycznia 1955, obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy artystycznej.
Jednocześnie nawiązał ścisłą współpracę z Operą Warszawską, która już w tym czasie przygotowuje się do przejścia na Plac Teatralny, do odbudowanego gmachu Teatru Wielkiego. W uznaniu artystycznej klasy Górzyńskiego zaproszono go do przygotowania premiery Halki w cyklu inauguracyjnym otwarcia – 21 listopad 1965, następnego dnia dyrygował baletem Pan Twardowski. W sezonie 1966/67 był dyrektorem muzycznym Teatru Wielkiego, później jego kierownikiem artystycznym oraz dyrygentem. Przygotował w tym czasie m.in. premiery: Cyganerii, Carmen, Fausta, Bunt żaków oraz Madame Butterfly. W sumie prowadził najpierw w Operze Warszawskiej, później Teatrze Wielkim 382 przedstawienia, przygotował muzycznie 16 premier. W międzyczasie współpracował z teatrami operetkowymi w Warszawie i Gliwicach, uważano, że świetnie wyczuwał w swoich operetkowych interpretacjach styl muzyki Offenbacha, Lehara i J. Straussa – syna. Wanda Polańska przy każdej nadarzającej się okazji wspominała przygotowane pod jego dyrekcją premiery Wesołej wdówki i Zemsty nietoperza.
Jak widać niespokojny duch pchał go co rusz do nowych wyzwań. W 1958, z okazji Roku Moniuszkowskiego, zorganizował w Poznaniu Festiwal Oper Polskich, rok później w ramach Festiwalu muzyki Współczesnej w Warszawie „Warszawska Jesień” zaprezentował Krutniawę Suchonia i Nową Odyseję Victora Burnsa. W 1962 roku organizuje I Festiwal Oper i Baletów Polskich, z udziałem teatrów operowych z Bytomia, Poznania i Wrocławia. Dyrygował gościnnie zespołami ORTF w Paryżu, Concertgebouw w Amsterdamie, Filharmonii Czeskiej w Pradze, Staatskapelle w Dreźnie, Berlińską Orkiestrą Symfoniczną, Gewandhaus w Lipsku, Orchestre de la Suisse Romande w Genewie, Tonhalle w Zurychu.
Bogaty i różnorodny stylistycznie repertuar Górzyńskiego zbudowany był z szeroko pojętego tzw. żelaznego repertuaru operowego oraz wielu dzieł polskich kompozytorów, w tym wszystkich oper Moniuszki, Goplany i Konrada Wallenroda Żeleńskiego, Manru Paderewskiego, Legendy Bałtyku Nowowiejskiego oraz balet Pan Twardowski Różyckiego i opero-balet Syrena Maliszewskiego. Wprowadził też na polskie sceny operę Komendant Paryża Rudzińskiego.
Mało znanym faktem życiorysu Zdzisława Górzyńskiego pozostaje sprawa odkrycia talentu Ireny Santor, której przesłuchanie zorganizowały jej nauczycielki w Polanicy Zdroju, gdzie Górzyński przebywał właśnie na kuracji. Zachwycony urodą głosu młodej panienki napisał list do Tadeusza Sygietyńskiego, dyrektora i założyciela Mazowsza – „ Ładny, czysty sopran, nieprzeciętna muzykalność, prawdziwy szczery talent, który należy kształcić i otoczyć bardzo troskliwą opieką.” Po tym liście Irena Santor została przyjęta do Mazowsza, gdzie rozpoczęła swoją karierę. – co podaję za tekstem Anny Ciastoń („Tele Tydzień” nr.50 z 11 grudnia 2023)
Zdzisław Górzyński, zmarł 22 listopada 1977 w Warszawie. Spoczywa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Adam Czopek
