Magazyn Operowy Adama Czopka

Opera, operetka, musical, balet

Cykl Mistrzowie batuty

Mieczysław Mierzejewski, dyrygent rekordzista

O tym dyrygencie, obdarzonym wyjątkową pamięcią (większość koncertów prowadził z pamięci) i kulturą muzyczną, można powiedzieć jedno – większość swojego zawodowego życia spędził w objęciach teatru muzycznego, opera i balet były jego wielką pasją. W samym tylko Teatrze Wielkim w Warszawie 1583 razy stawał na dyrygenckim podium, co jest swoistym rekordem. A przecież dyrygował też przedstawieniami operowymi w Teatrze Wielkim w Poznaniu, Operze Śląskiej w Bytomiu. Ponadto sporo – jak na tamte czasy – dyrygował za granicą: w Palermo (Król Roger, 1949), Halką w Berlinie (Staatsoper 1953), Göteborgu (1955), Tuluzie (1957), Cyganerią w Dreźnie (1952), w Budapeszcie był: Faust, Carmen, Aida (1960).  W Monte Carlo, Londynie i Paryżu dyrygował przedstawieniami baletowymi. Przygotowane przez niego premiery i szeregowe przedstawienia bywały jednakowo wysoko oceniane przez publiczność i recenzentów.

Mieczysław Mierzejewski

Piotr Rytel pisywał o nim –  „kapelmistrz artysta”, albo „wręcz doskonałe interpretacje”. Po występach Teatru Wielkiego w Moskwie w 1967 roku pisano w „Sowieckiej Kulturze” po prowadzonej przez naszego bohatera Halce: „… Ale główna siła orkiestry polega  na jej zwartości, umiejętności podporządkowania się myśli utalentowanego dyrygenta – Mieczysława Mierzejewskiego, partyturę Moniuszki zna on w każdym szczególe i potrafi porwać słuchacza głęboką koncepcją wykonania.” „ …Pod dyrekcją Mieczysława Mierzejewskiego cały zespół Opery Warszawskiej wzniósł się na szczyty artystycznego kunsztu (…) Przedstawienie spotkało się z zasłużonym gorącym przyjęciem.” – napisano po wykonaniu Króla Rogera w Pradze w 1968 roku.   

Mieczysław Mierzejewski urodził się 10 listopada 1905 roku w Poznaniu, i z tym miastem związane są początki jego muzycznej edukacji oraz pierwsze kroki w dyrygenckiej karierze. Był wychowankiem poznańskiego Konserwatorium, gdzie studiował w latach 1921 – 27;  fortepian u Bogdana Zalewskiego, organy i teorię u Władysława Raczkowskiego. Kolejnym krokiem w muzycznej edukacji było Konserwatorium w Warszawie i studia pod kierunkiem Grzegorza Fitelberga i Emila Młynarskiego (dyrygentura) oraz Kazimierza Sikorskiego (kompozycja). W latach 1930- 32 dodatkowo uzupełniał studia w Berlinie, dyrygentura u Juliusa Prüwera, teoria u Paula Hörfera, fortepian u B. Elsnera. Jego muzyczna edukacja miała też swoje etapy w Wiedniu i Paryżu.

Pracę dyrygenta rozpoczął w Poznaniu w 1926 roku, Najpierw prowadził chóry amatorskie, później podjął współpracę z Teatrem Wielkim w Poznaniu, gdzie dyrygował  w 1929 roku operetkami: Księżniczka dolara Leo Falli, Farinelli Hermana Zumpego oraz Polska krew Oskara Nedbala. Od 1929 roku można odnaleźć jego nazwisko w annałach Teatru Wielkiego w Warszawie jako dyrygenta opery Konrad Wallenrod Żeleńskiego. Drugi raz stanął za dyrygenckim pulpitem tej sceny w 1932 roku, po powrocie ze studiów w Paryżu, prowadził wówczas 8 października, premierę Hrabiny Moniuszki. I to był właściwie początek stałej obecności Mierzejewskiego jako dyrygenta w stołecznym Teatrze Wielkim. Jednocześnie występował gościnnie w Filharmonii Warszawskiej. Roman Jasiński pisał o nim, że należy do grona  najzdolniejszych i najbardziej utalentowanych dyrygentów jacy w tym czasie występowali w Filharmonii Warszawskiej. W 1932 r. Piotr Stermich-Valcrociata zaangażował go do Studia Operowego przy nowo utworzonym w Warszawie Towarzystwie Opery Narodowej. Pracował tam do 1934 roku i wspólnie z adeptami studia przygotował m.in. premierę Uprowadzenia z seraju Mozarta.

Bronisław Horowicz, Mieczysław Mierzejewski, Zdzisław Górzyński

Od sezonu 1933 – 34 został stałym dyrygentem w Teatrze Wielkim w Warszawie, gdzie rozpoczął od prowadzenia, Fausta Gounoda (1933), Halki (1934) i Strasznego dworu Moniuszki na otwarcie sezonu 1936/37. Do wybuchy II wojny światowej okazał się dyrygentem wyjątkowo pracowitym i cenionym. Od 1936 roku był drugim dyrygentem Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, z którą w 1936 roku wykonał pierwszy raz w Polsce utwory Aleksandra Tansmana. W 1937 roku prowadził wykonanie Stabat Mater Karola Szymanowskiego podczas  uroczystości żałobnych, po jego śmierci. Z polskim Baletem Reprezentacyjnym występował w Niemczech i Anglii. Ponadto oklaskiwano jego interpretacje na Letnim  Festiwalu Wawelskim w Krakowie oraz w Warszawie – XVII Festiwal Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, gdzie prezentował Harnasie Szymanowskiego, którego muzykę wysoko cenił. Dyrekcja Filharmonii często powierzała mu prowadzenie koncertów otwierających bądź zamykających sezony artystyczne, co było formą docenienia jego kapelmistrzowskiej klasy. W sierpniu 1939 roku podpisał z Adamem Didurem kontrakt na nowy sezon. Niestety, 1 września wszystkie artystyczne plany przestały się liczyć – Wojna! Czas niemieckiej okupacji spędził w Warszawie, gdzie akompaniował śpiewakom występującym w kawiarniach „Gastronomia” i „Żak”.

Mieczysław Mierzejewski dyryguje na Festiwalu Wawelskim w Krakowie w 1937r.

Po wyzwoleniu z właściwą sobie pasją rzucił się w wir odbudowy kultury muzycznej  w kraju. W latach 1945-46 był kierownikiem muzycznym Teatru Wojska Polskiego, następne dwa sezony spędził w Operze Śląskiej w Bytomiu, w tym czasie przygotował  i poprowadził premiery: Strasznego dwory, Cyganerii i Aidy. 10 października 1947 roku miał zaszczyt prowadzenia – w Sali Romy – koncertu muzyki polskiej, którym inaugurowano sezon artystyczny Filharmonii Warszawskiej 1947/48, rozpoczynając jednocześnie jej regularną działalność.

Od 1949 roku rozpoczął pracę w Operze Warszawskiej, będzie jej dyrygentem do momentu przejścia ma emeryturę. Pierwszą jego premierą w tym teatrze był Straszny dwór – 30 kwietnia 1949  roku, ostatnią Hrabina – 18 września 1969. Wiele oper przygotowywał kilka razy; Hrabinę – trzy (1951, 1969, 1969), Aidę – dwa (1958, 1966), Don Carlosa –również dwa (1964 – Sala Romy, Teatr Wielki – 1965). W 1953 roku prowadził premierę Halki w głośniej inscenizacji i reżyserii Leona Schillera. Ponadto sprawował kierownictwo muzyczne Króla Rogera Szymanowskiego wystawionego 23 listopada 1965, w cyklu premier inaugurujących otwarcie odbudowanego Teatru Wielkiego. Wcześniej 19 listopada, prowadził uroczysty koncert na otwarcie gmachu Teatru Wielkiego. Z równym powodzeniem i chęcią dyrygował spektaklami baletowymi: Romeo i Julia, Jezioro łabędzie, Mazepa, Harnasie, Mandragora, były tego najlepszym dowodem. W 1967 roku z zespołami Teatru Wielkiego występował w Moskwie, gdzie dyrygował Halką i Harnasiami, rok później zachwycano się prowadzonym przez niego Królem Rogerem w Pradze, podczas festiwalu „Praska Wiosna”. 10 czerwca 1972 roku prowadził Aidę, która była ostatnią operą jaką dyrygował w Teatrze Wielkim, po czym przeszedł na emeryturę i wycofał się z działalności dyrygenckiej.

Mieczysław Mierzejewski cieszył się opinią wybitnego interpretatora muzyki Moniuszki i Szymanowskiego. Halka, Hrabina, Straszny dwór czy Król Roger, Harnasie, Stabat Mater nie miały dla niego żadnych tajemnic. Większość przygotowanych przez niego premier zyskało miano wybitnych interpretacji. Będąc dyrygentem operowym nie zaniedbywał dyrygentury koncertowej, szczególną pozycję w tego typu działalności stanowiły dzieła kompozytorów polskich, o Moniuszce, Tansmanie  i Szymanowskim już wspominałem, ale należy jeszcze do tego dołożyć dzieła:  Michała Kondrackiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Romana Palestra, Andrzeja Panufnika, Piotra Perkowskiego. Oczywiście należy dodać do tego szeroko pojętą światową klasykę instrumentalną z Beethovenem, Brahmsem, Czajkowskim,  Ryszardem Straussem oraz Schumanem i Schubertem, na czele. Ceniono go również jako wytrawnego akompaniatora.

Hrabina pod batutą Mierzejewskiego od 1969 roku miała wielkie powodzenie; Edward Pawlak – Podczaszyc, Edmund Kossowski – Chorąży,
fot. arch. T.W. w Warszawie

Wypada jeszcze choćby zasygnalizować, że w wolnych chwilach Mieczysław Mierzejewski parał się jeszcze kompozycją. Z pod jego pióra wyszły pieśni chóralne i solowe, utwory fortepianowe i preludia symfoniczne. Skomponował też muzykę do kilku filmów. W latach trzydziestych pisywał piosenki dla warszawskich teatrzyków kabaretowych. Jednak do historii muzyki przeszedł przede wszystkim jako znakomity dyrygent utrzymujący stale pozycję jednego z najwybitniejszych kapelmistrzów swoich czasów.

Mieczysław Mierzejewski zmarł 11 stycznia 1998 roku, został pochowany na warszawskich Powązkach.

Adam Czopek