Magazyn Operowy Adama Czopka

Opera, operetka, musical, balet

Cykl Legendy Polskiej Wokalistyki

Kazimierz Pustelak, rywal Paprockiego

Był bez wątpienia jednym z najwybitniejszych śpiewaków w powojennej historii naszej sceny operowej, ulubieniec publiczności wszędzie tam gdzie występował. Związany przez ponad pół wieku z warszawskim Teatrem Wielkim. Wystąpił na tej scenie w blisko 1200 spektaklach. tworząc niezwykle bogatą paletę kreacji tenorowych. Miał w repertuarze ponad 70 partii operowych i operetkowych. Dysponował głosem o pięknej barwie, dużej swobodzie emisyjnej i znakomitej technice. Choć uchodził za tenora lirycznego potrafił nadać swojemu głosowi dramatyczne zabarwienie, kiedy wymagała tego śpiewana partia.  

z Edmundem Kossowskim w operze Hrabina, Teatr Wielki w Warszawie 1969

„Moja rodzina była wprawdzie bardzo muzykalna, ale wyrosłem i wychowałem się w środowisku, w którym nie było tradycji muzykowania. A jednak zapragnąłem zostać śpiewakiem. Jakiś wewnętrzny głos kazał mi dążyć w tym kierunku, ale rozsądek nakazywał podjęcie nauki jakiegoś bardziej bezpiecznego zawodu.” – wyznał przy okazji obchodów jubileuszu 40-lecia swojej pracy artystycznej. To właśnie dla zdobycia tego „bezpiecznego zawodu” najpierw ukończył Wydział Rolnictwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Co nie do końca było bezwzględnym wyborem drogi życiowej, bo jednocześnie rozpoczął studia wokalne w krakowskiej prywatnej szkole operowej prof. Czesława Zaremby. – „Był wspaniałym nauczycielem i dał mi dobre podstawy do swobodnego śpiewania dźwięków wysokich.” – powiedział w jednym z wywiadów. Wcześniej pracował pod opieką Józefa Gaczyńskiego. Jednak zanim się ostatecznie zdecydował na wybór życiowej drogi rozpoczął pracę jako inżynier rolnik w Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Rzeszowie. Na szczęście dla nas i dla niego szybko powrócił do marzeń o śpiewie i zaczął je konsekwentnie realizować. Na początek od 1 lutego 1955 roku zostaje solistą Chóru Polskiego Radia w Krakowie.

Kazimierz Pustelak urodził się 14 kutego 1930 roku w Nowej Wsi koło Rzeszowa. Z tym miastem związane są też początki jego muzycznej edukacji, za którą stała Maria Świeżawska. Ukoronowaniem krakowskiego okresu studiów wokalnych stał się debiut. Pierwszą partią jaką zaśpiewał na scenie Krakowskiego Teatru Muzycznego był Książę Sou-Czong w Krainie uśmiechu Lehara, śpiewany w 26 czerwca 1955 roku u boku Iwony Borowickiej. Drugim operetkowym osiągnięciem Pustelaka była premiera Wesołej wdówki Lehara po której zauważono, że: „K. Pustelak to dobry tenor typu raczej operowego, zbyt jednak intensywnie myśli o śpiewie usztywniając sylwetkę.” (St. Lachowicz „Dziennik Polski” z 10 stycznia 1956). Jednak prawdziwie operowym debiutem młodego tenora była marcowa premiera Eugeniusza Oniegina Czajkowskiego, z jego kreacją partii Leńskiego. „Tenor o pięknej barwie, śpiewający przy tym głosem miękkim wyrównanym, bez forsowania, jest u nas czymś tak wyjątkowym, że Pustelak posiadający te walory stał się bohaterem wieczoru.” – napisała Janina Piotrowska w „Gazecie Krakowskiej” z 23 marca 1956 roku. Później krakowscy melomani oglądają i słuchają go jeszcze w tytułowej partii w Opowieściach Hoffmanna Offenbacha, gdzie jest partnerem Teresy Żylis-Gary śpiewającej partię Giulietty (27 czerwca 1959).  Do krakowskich osiągnięć Pustelaka należy koniecznie doliczyć Alfreda w Traviacie Verdiego, w której z Jadwigą Romańska stanowią parę o jakiej marzy każdy dyrektor teatru operowego. Alfred jest pierwszą partią jaką wykonuje 10 września 1961 roku, po powrocie z rocznego stypendium jakie odbył w mediolańskiej La Scali. Przygotował w tym czasie pod okiem włoskich pedagogów sześć partii operowych, w tym właśnie Alfreda. Wziął też udział w koncercie fragmentów oper Rossiniego.

Stefan w Strasznym dworze, Teatr Wielki w Warszawie 1963, fot. M. Holzman

O osiągnięciach młodego krakowskiego tenora zaczyna być głośno w operowym świecie. Przyczyniają się do tego sukcesy jakie odnosi na międzynarodowych konkursach wokalnych. Zaczyna od srebrnego medalu na Konkursie Światowego Festiwalu w Moskwie w 1957 roku. W 1960 roku dokłada złoty medal z Tuluzy. W tej sytuacji złożona przez Bohdana Wodiczkę propozycja przejścia od 1 stycznia 1962 roku do stołecznego Teatru Wielkiego staje się w tej sytuacji zupełnie naturalna. Pierwszym warszawskim sukcesem okazała się głośna premiera Króla Edypa Igora Strawińskiego w reżyserii Konrada Swinarskiego, pod dyrekcją Bohdnada Wodiczki, (10 stycznia 1962), w którym Kazimierz Pustelak na zmianę z Bogdanem Paprockim śpiewają partię tytułowego króla. „Nowemu tenorowi Opery Warszawskiej, Kazimierzowi Pustelakowi, należą się barwa za pod każdym względem wyborne odśpiewanie partii pod wszystkimi względami piekielnie trudnej.” – napisał Jerzy Waldorff po tej  premierze. Wiele razy będzie się powtarzać sytuacja, że panowie Pustelak i Paprocki występować będą na zmianę w tych samych operach, co najszybciej powtarzają w czerwcu 1962 kiedy śpiewają partię poety Hoffmanna w Opowieściach Hoffmanna. Stołeczny Teatr Wielki stanie się na wiele lat najważniejszą areną jego artystycznych dokonań. Edgar w Łucji z Lammermoor, Leński w Eugeniuszu Onieginie, Belmonte w Uprowadzeniu z Seraju Almaviva w Cyruliku sewilskim, Manrico w Trubadurze, Casjo w Otellu, Alfred w Traviacie, Szujski w Borysie Godunowie, Pasterz w Królu Rogerze, wyznaczają rytm jego scenicznejdziałalności. Stworzył kilka niezapomninych kreacji: wspomnianego już Pasterza z Króla Rogera, znakomitego Hoffmanna z opery Offenbacha, wzorcowego Stefana ze Strasznego dworu. Co ciekawe. nigdy nie zaśpiewał na warszawskiej scenie w Jontka w Halce. Warto jeszcze pamiętać, o tym, że Kazimierz Pustelak miał równie bogaty repertuar oratoryjny, występował w większości polskich filharmonii. Brał też udział w prawykonaniach Jutrzni i Kosmogonii  Krzysztofa Pendereckiego, którego twórczość darzył szczególnym uznaniem. Również często występował na zagranicznych scenach i estradach koncertowych Włoch, Francji, Węgier, Rumunii. ZSRR i Niemiec.  

Alfred w Traviacie Teatr Wielki w Warszawie 1973.

Od 1971 roku, nie przerywając pracy scenicznej, rozpoczyna pracę pedagogiczną. W latach 1972 – 1982 pełnił funkcję dziekana Wydziału Wokalnego Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina. Do grona jego uczniów należą między innymi: Robert Cieśla, bracia Robert i Wojtek Gierlachowie, Bogusław Bidziński, Krzysztof Kur, Leszek Świdziński i Andrzej Wiśniewski. Dokonania każdego z wymienionych śpiewaków znalazły swoje miejsce w historii światowej i polskiej wokalistyki.

11 czerwca 1995 roku obchodził na scenie Teatru Wielkiego jubileusz 40-lecia pracy artystycznej, i z tej okazji wystąpił jako Stefan w Strasznym dworze. Jednym z jego partnerów był Andrzej Hiolski. Ostatni raz stanął na scenie w 2011 roku jako Cesarz Altoum w Turandot Pucciniego. Jego partnerem był w tym przedstawieniu Rafał Siwek w roli Timura.

Zmarł 11 grudnia 2021, w wieku 91 lat, został pochowany na cmentarzu powązkowskim  w Warszawie.

Adam Czopek