Magazyn Operowy Adama Czopka

Opera, operetka, musical, balet

Cykl Legendy Polskiej Wokalistyki

Wiktor Brégy, artysta wielu pasji

Należał do czołowych tenorów okresu przedwojen­nego. Obdarzony głosem lirycznym, o ciepłym i szlachetnym brzmieniu, czasami sięgał także po partie o charakterze bohaterskim. Obdarzony przez naturę wyjątkową muzykalnością prezentował wysoką kulturę interpretacji i wyrazistą grę aktorską. Miłość melomanów i uznanie krytyki zaskarbił sobie najpierw jako znakomity tenor, a później świetny nauczyciel oraz reżyser przedstawień operowych realizowanych na większości polskich scen operowych w powojennym okresie. I chociaż krytycy zarzucali mu zbytnie przywiązanie do tradycyjnych konwencji reżyserskich, to jednak publiczność wysoko ceniła jego prace w tym względzie.

Wiktor Brégy jako Werther

Był synem pracującego w Rosji Francuza Leona Brégy i Greczynki Aleksandry Diamandidi. Urodził się 3 września 1903 roku w Kijowie, gdzie w gimnazjum poznał między innymi Włodzimierza Horowitza, i gdzie obejrzał pierwsze przedstawienia operowe. Po latach tak wspominał; „Uciążliwy, pełen trosk i niedostatków kijowski okres mego życia pozostawił po sobie pasmo wspaniałych, wprost bezcennych wspomnień. Objawiła mi się bowiem w całej swej krasie i potędze muzyka żywa, bezpośrednio przemawiająca do uczucia i wyobraźni, muzyka w formie dzieł teatru muzycznego i symfonii.”

Posiadał obywatelstwo francuskie, zachował je przez całe życie, polskie otrzymał dopiero mając 61 lat. W roku 1920 rodzina przenosi się do Warszawy, gdzie ukończył Gimnazjum im. Joachima Lelewela. Studiował w latach 1923-1925 na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jednocześnie studiując śpiew u Adeli Comte-Wilgockiej. Podjął też studia w Szkole Muzycznej im. Mieczysława Karłowicza, a następnie prywatnie u Marii Łubkowskiej. W latach 1925 – 1927 odbywał służbę wojskową w armii francuskiej. Debiutował w roku 1927 rolą Jontka w – Halce, w teatrze objazdowym (Ruchomy Teatr dla Żołnierzy i Ludu). W roku 1929 poślubił Zofię z Suchanków Brégy, pedagoga wokalistyki. Oboje pozostawili w historii polskiej opery trwały ślad. On jako znakomity śpiewak, sprawny reżyser i ceniony pedagog. Ona świetny, kompetentny pedagog, wychowawca wielu znakomitych śpiewaków, wśród których błyszczą nazwiska Zdzisławy Donat, Jadwigi Rappé. Wśród wielu uczniów Wiktora Brégy są między innym Hanna Rumowska, Hanna Lisowska, Urszula Koszut i Bożena Brun-Barańska, Maria Zielińska.  

W roku 1928 został zaangażowany do Opery Warszawskiej, gdzie w ciągu czterech sezonów wystąpił w ponad 20 rolach. Debiutował w Operze Warszawskiej 28 kwietnia 1928 roku jako Książę w opero-balecie Syrena Witolda Maliszewskiego. Pierwszą czysto operową partią jaką Brégy zaśpiewał na tej scenie był Cavaradossi w Tosce, wykonany w zastępstwie Ignacego Dygasa, któremu legendarny dyrektor Emil Młynarski odmówił kolejnej podwyżki gaży, więc ten po prostu wyszedł z teatru na kilka ładnych lat. Później oklaskiwano go między innymi jako tytułowego Fausta w operze Gounoda, Stefana w Strasznym dworze Moniuszki oraz Almavivę w Cyruliku sewilskim Rossiniego oraz Rudolfa w Cyganerii Pucciniego, Edgara w Łucji z Lammermooru Donizettiego, wędrownego rycerza Wala w Ijoli  Rytla, Stewę w Jenufie Janáčka. Jego pełny repertuar obejmował około 60 partii tenorowych. Bywał solistą promocyjnych koncertów muzyki polskiej za granicą – Berlin 1929, Sztokholm 1930. Po występach w partii Stefana najczęściej mógł przeczytać o sobie; „kulturalny, muzykalny, nie schodzący z poziomu szlacheckiego”.

Manon Masseneta, jako Kawaler de Grieux – lata 30-te w Bernie lub Bazylei

W latach 1931-1933 był solistą Opéra Comique w Paryżu, debiutował 8 października 1931 roku partią Geralda w Lakme Delibesa. Śpiewał też na tej scenie tytułowego bohatera w Wertherze i Des Grieux w Manon Masseneta.Z Paryża przeniósł się na szwajcarskie sceny operowe w Zurychu, Bazylei i Bernie, gdzie występował w latach 1934-1939. Będąc w Szwajcarii uzupełniał studia wokalne u prof. Marii Riccardo. Dzięki jego staraniom 12 listopada 1933 roku wystawiono na scenie Opery w Bernie Halkę Moniuszki, główne partie śpiewali: Annie Weber-Bragger, w roli Jontka partnerował jej Wiktor Brègy. Do 1939 roku Wiktor Brègy na stałe był związany ze scenami operowymi Szwajcarii, najpierw w Bernie, a potem w Bazylei oraz Zurichu. Jednocześnie był to okres kiedy występował gościnnie w wielu innych miastach Europy: Wiedeń, Praga, Berlin, Salzburg, Sztokholm. W styczniu 1936 roku pojawił się we Lwowie w zorganizowanym przez Tadeusza Mazurkiewicza i Romana Wragę stagione operowym. W 1948 roku wrócił do Berna by 8 października wystawić Straszny dwór, w którym śpiewał partię Stefana. Warszawska publiczność mogła w tym czasie podziwiać artystę tylko podczas występów gościnnych. (1933, 1935, 1936, 1937, 1939). Kraków mógł go podziwiać w 1934, a Poznań w latach 1936 – 1938.

Okres wojny spędził w Warszawie, brał udział w ruchu oporu, prywatnie uczył śpiewu, W roku 1940 został aresztowany jako obywatel francuski. Był więziony na Pawiaku, następnie w obozie w Stutthofie i w Altvorwerk pod Grudziądzem, skąd uciekł i dotarł do Krakowa. Po wojnie znacznie ograniczył swoją sceniczną aktywność. Zdążył jednak 10 sierpnia 1945 roku wystąpić w partii Kazimierza w głośniej inscenizacji Hrabiny, której partię śpiewała Ewa Bandrowska-Turska, dyrygował Zygmunt Latoszewski.To przedstawienie inaugurowało wieloletnie starania powołania do życia Opery Krakowskiej. 26 lutego 1946 roku dał wysoko oceniony recital w Bydgoszczy. W 1951 roku występuje gościnnie w Gdańsku najpierw jako Stefan w Strasznym dworze, później Leński w Eugeniuszu Onieginie. O obu przypadkach był reżyserem tych spektakli. Zaraz po tym obejmuje klasę śpiewu solowego oraz klasę operową w Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W roku 1948 został stałym reżyserem Opery Warszawskiej, pierwszą premierą jaką zrealizował był Straszny dwór wystawiony w Romie na Nowogrodzkiej 30 kwietnia 1949 roku. W tym roku był też dyrektorem artystycznym Opery Warszawskiej. Dwa miesiące później – 25 czerwca, prezentuje na tej samej scenie Eugeniusza Oniegina, którego inscenizację rok wcześniej (7 lutego 1948) wyreżyserował też w Operze Poznańskiej. Bywalcy tego teatru mogli też podziwiać wyreżyserowane przez niego w 1949 roku Opowieści Hoffmanna.  Z czasem dołoży do swojego reżyserskiego dorobku w Romie między innymi: Toscę (grudzień 1953), Damę pikową (lipiec 1955), Lohengrina (kwiecień 1956) oraz Carmen i Cyrulika sewilskiego (1957). W sumie wyreżyserował w Operze Warszawskiej 11 inscenizacji.

Jerzy Kobza-Orłowski – Lohengrin, Maria Fołtyn – Elza, Albin Fechner – Telramund, Franciszka Denis-Słoniewska – Ortruda w Lohengrinie, w reżyserii Wiktora Brégy, Opera Warszawska 1956. Arch. Teatru

Organizował też od 1948 roku Studium Operowe w Gdańsku, przekształcone później w Operę Bałtycką, gdzie również wiele pozycji reżyserował, między innymi: Eugeniusza Oniegina (1950), Trzewiczki i Wesele Figara (1952), Fausta (1956). Od roku 1957 był wykładowcą i profesorem (nominację otrzymał w 1958 roku) Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Zajmował się również tłumaczeniem librett. Był współautorem przekładu librett do: Carmen, Rigoletto, Czterech gburów i Cyrulika sewilskiego. Przeszedł też do historii jako autor wielu artykułów poświęconych zagadnieniom wokalistyki i teatru operowego. W 1974 roku wydał akademicki podręcznik „Elementy technik wokalnej”.

 Zmarł w Warszawie, 19 maja 1976 roku.

Adam Czopek